Jak smog wpływa na zdrowie? To jedno z podstawowych pytań, które zadajemy sobie za każdym razem, gdy przyglądamy się niepokojąco czerwonym wskaźnikom w aplikacjach smogowych. Coraz więcej ludzi łączy swoje dolegliwości w okresie grzewczym z występującym zanieczyszczeniem powietrza. Wciąż jednak za mało wiemy, by zdawać sobie sprawę, że wpływ smogu na zdrowie bywa odroczony – dzisiaj możemy czuć się dobrze, a choroby będące jego skutkiem pojawią się po latach.
Według obowiązujących obecnie zaleceń Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) każdy kraj powinien dążyć do zmniejszenia średniego rocznego pyłu zawieszonego:
Cząsteczki pyłów są bowiem na tyle małe, że potrafią wniknąć nie tylko do ludzkich płuc, ale także do krwiobiegu. Tym samym przyczyniają się do powstawania wielu naprawdę groźnych chorób.
Jakość powietrza w Polsce poprawia się, ale coroczne zmiany są na tyle niewielkie, że to wciąż bardzo poważny problem. Z raportu European Environment Agency wynika, że na przestrzeni lat 2010-2017 to właśnie nasz kraj cechuje się jednym z najwyższych wskaźników stężenia PM2.5 w całej Unii Europejskiej. Opublikowane przez agencję mapy jakości powietrza z 2018 roku również nie pozostawiają złudzeń. Średnioroczne stężenie pyłu PM2.5 szacuje się na 24 µg/m3 - jest ponad 2 razy większe od rekomendowanego.
Skąd bierze się tak duże zanieczyszczenie powietrza w Polsce? Raport Najwyższej Izby Kontroli jako główną przyczynę jego powstawania podaje dużą emisję pyłów z przestarzałych domowych kotłów - wciąż spalamy niskiej jakości paliwa stałe w kiepskich piecach. Dodatkowym problemem jest wysoka liczba starych samochodów na drogach. Ich średni wiek to ok. 13 lat. Następnymi źródłami zanieczyszczeń są przemysł i rolnictwo. Konieczne są więc nie tylko systemowe rozwiązania, które powoli wdrażają samorządy. Liczy się również działanie poszczególnych obywateli. Jeśli nie jesteś przekonany, że walka z zanieczyszczeniami jest bardzo ważna konkretnie dla ciebie, koniecznie musisz dowiedzieć się, jak smog wpływa na zdrowie.
Szacuje się, że w Polsce ok. 35 - 45 tysięcy osób rocznie umiera przedwcześnie ze względu na negatywne oddziaływanie smogu. Za zgony odpowiadają choroby układu oddechowego, ale także wywołany nim udar mózgu, zawał czy niewydolność serca.
Według danych opublikowanych przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) ok. 24% wszystkich udarów na świecie łączy się ze zbyt dużym stężeniem niebezpiecznych pyłów PM2.5 we wdychanym na co dzień powietrzu. Aż 25% zgonów z powodu chorób serca oraz 43% śmierci w wyniku chorób płuc również ma pośredni związek ze smogiem.
Powiązania pomiędzy smogiem a ciężkimi chorobami w przejrzysty sposób pokazuje stosunkowo nowa, bo wydana w 2018 roku, książka “Smog: konsekwencje zdrowotne zanieczyszczeń powietrza” (Henryk Mazurek, Wyd. Lek. PZWL). To pierwsza tak obszerna polska publikacja dotycząca smogu, w której zespół badaczy udowadnia powiązania pomiędzy smogiem a pogarszającym się stanem układów oddechowego, krążenia i rozrodczego, ośrodkowego układu nerwowego oraz odporności. Zgromadzone dotychczas dowody pozwoliły im podzielić skutki zdrowotne zanieczyszczenia powietrza na 3 grupy: 1. i 2. obejmują choroby i powikłania o wysokim lub umiarkowanym prawdopodobieństwie istnienia związków przyczynowo - skutkowych, natomiast 3. - o stopniu prawdopodobnym.
| Skutki zdrowotne dużej ekspozycji na smog | ||||
| układ oddechowy: | układ krążenia: | układ nerwowy: | układ rozrodczy: | pozostałe: |
| - częste infekcje - choroby przewlekłe, np. astma, POCHP, - rak płuca, - ostry przebieg istniejących chorób przewlekłych. |
- częste i ostre powikłania chorób sercowo-naczyniowych, np. udar mózgu czy zawał serca, - wysokie ciśnienie tętnicze, - zaburzenia rytmu serca. |
- większe ryzyko wystąpienia Alzheimera, Parkinsona i in. chorób neurodegeneracyjnych, - uszkodzenia zaburzające działanie układu nerwowego. |
- ryzyko porodu przedwczesnego, - hipotrofia, - zaburzony rozwój płodu. |
- nowotwór pęcherza, - cukrzyca, - insulinooporność, - rak piersi, - starzenie się skóry, - zapalenie spojówek, - stres oksydacyjny. |
We wszystkich przypadkach należy dodać także częstsze hospitalizacje, które przyczyniają się do wzrostu umieralności.
Badania dotyczące zanieczyszczenia powietrza w Polsce prowadzone są stosunkowo krótko - jeszcze parędziesiąt lat temu ten problem nie był uznawany za wystarczająco istotny. W związku z tym nie dysponowaliśmy wystarczającymi danymi, by wiedzieć, jak smog wpływa na zdrowie dzieci. Dziś mamy dostęp do wyników pierwszego ogólnopolskiego badania epidemiologicznego, które zrealizowali badacze z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, ARC Rynek i Opinia oraz Politechniki Warszawskiej. Zyskaliśmy dzięki nim pewność, że skutki długotrwałego przebywania w środowisku cechującym się wysokim stężeniem PM2.5 i PM10 to poważne problemy zdrowotne ze strony układu oddechowego.
Przeprowadzone badanie potwierdziło negatywny wpływ pyłów zawieszonych PM2.5 i PM10 na zdrowie dzieci. Równie istotnym wnioskiem jest odroczenie efektu ich działania - skutki mogą być odczuwalne po czasie. Najczęstsze wzmagające się objawy to m.in. kichanie, kaszel, katar, ale także alergia wziewna, astma, dreszcze i trudności z myśleniem. Okazuje się, że w miejscowościach o wysokim stężeniu pyłów PM2.5 i PM10 o ok. 10% więcej dzieci zmaga się z nawracającymi katarem czy kaszlem.
Wiemy już, jak smog wpływa na zdrowie - szkodzi zarówno dorosłym, jak i dzieciom. Jak możemy się przed nim chronić? Przede wszystkim, unikając przebywania na zewnątrz w czasie, gdy stężenie pyłów PM2.5 przekracza dopuszczalne normy. Aby mieć tego świadomość, warto zainstalować specjalną aplikację mobilną, która na bieżąco będzie alarmować nas o stanie powietrza. Jeśli już musimy wychodzić, powinniśmy zakładać maseczki antysmogowe z filtrem.
Bardzo istotne jest podkreślenie, że szczególnie niebezpieczne dla zdrowia jest uprawianie sportu w czasie występowania dużego stężenia pyłów zawieszonych PM2.5 w powietrzu. Badania zespołu pod kierunkiem kardiologa dr Jean-Francois Argacha ze Szpitala Uniwersyteckiego w Brukseli potwierdziły, że w czasie wysiłku fizycznego oddychanie spalinami spowodowało wyraźne zmiany ciśnienia płucnego. Nie ma znaczenia czas ekspozycji - niebezpieczna dla zdrowia sytuacja może wystąpić już po jednym treningu (źródło: pap.pl).
O wysokim stężeniu smogu należy pamiętać przez cały rok. Wiosną i latem warto zmienić środek transportu na rower, który nie obciąża środowiska naturalnego spalinami. Dobrym rozwiązaniem jest również poruszanie się komunikacją zbiorową. Istotne znaczenie ma również dieta - powinniśmy stawiać na produkty wzmacniające odporność i oczyszczające organizm.
Smog jest problemem zarówno na zewnątrz, jak i w domu. Zanieczyszczenia powietrza przedostają się do środka i współistnieją we wnętrzu z licznymi równie niebezpiecznymi gazami, które szkodzą naszemu zdrowiu. Dlatego tak istotne jest wybieranie do mieszkań odpowiednich gatunków roślin oraz zakup dobrej jakości oczyszczacza powietrza na smog.
Oczyszczacze powietrza Philips to doskonała ochrona przed smogiem, ale także poprawa jakości powietrza przez cały rok. Urządzenia są wyposażone w najwyższej klasy filtry HEPA, które z blisko 100% skutecznością zatrzymują pyły PM2.5 oraz wirusy. Nowe modele otrzymały Certyfikat ECARF, który potwierdza efektywne usuwanie alergenów. Dzięki obecności węgla aktywnego pochłaniają niebezpieczne gazy (np. formaldehyd) oraz nieprzyjemne zapachy. Filtry cechuje długa żywotność (nawet do 3 lat), a więc użytkownik zyskuje pewność stosunkowo niskich kosztów eksploatacyjnych. Oczyszczacze Philips są eleganckie i proste w obsłudze - dzięki obecności czujników oferują tryb automatyczny, który można uruchomić w intuicyjnej aplikacji mobilnej.
Kiedy wiesz już, jak smog wpływa na zdrowie dorosłych i dzieci, na pewno rozumiesz, że walka z nim to twój obowiązek. Dla dobra własnej rodziny i następnych pokoleń powinniśmy maksymalnie zadbać o jakość powietrza w kraju i na świecie. Wdrożenie rozwiązań na poziomie samorządowym czy krajowym jest konieczne, ale nie ma na co czekać - zmiany warto zacząć od siebie.
