Skale jakości powietrza (ang. Air Quality Index AQI) to kolorowe wyznaczniki, które mają nam mówić o stanie tego, czym oddychamy. Widzimy je na ulicznych interaktywnych tablicach, w komunikacji miejskiej, w aplikacjach smogowych dostępnych na smartfony, na panelach oczyszczaczy powietrza… I chociaż łatwo domyślić się, że to zielony kolor sprzyja nam najbardziej, rzadko kiedy zastanawiamy się, co właściwie przedstawia ta skala i jak na naszym zdrowiu może odbić się przebywanie “w strefie czerwonej”. W naszym artykule znajdziesz najważniejsze informacji o AQI oraz normach amerykańskiej, chińskiej i tzw. polskiej.
AQI (ang. Air Quality Index) to najprostszy sposób określenia poziomu zanieczyszczenia powietrza, który mieści się w skali od 0 do 500. Im wyższy wskaźnik, tym powietrze bardziej zanieczyszczone. Ocena jakości powietrza obejmuje przede wszystkim poziom pyłów zawieszonych PM2.5 i PM10, ale także niektórych zanieczyszczeń gazowych - dwutlenku siarki (SO2), ozonu (O3), tlenku azotu (NO), tlenku węgla (CO) i benzenu, które najczęściej są wynikiem spalania paliw. Pomiary dokonywane są w sposób ciągły (automatycznie lub manualnie) lub okresowy. Do oceny jakości powietrza wykorzystywane są zaawansowane metody matematyczne. Zebrane dane na temat stężeń poszczególnych zanieczyszczeń porównywane są z tzw. poziomami odniesienia, które tworzą standardy.
Indeks jakości powietrza jest różnie wyliczany w zależności od rejonu. Najpowszechniejsze normy to amerykańska i chińska. Są do siebie dość podobne, jeśli mówimy o wartościach skrajnie wysokich - powyżej 200. Ze względu na gorszą jakość powietrza w tamtej części Azji, chińska norma jest mniej restrykcyjna i uznaje, że “stan dobry” występuje do momentu przekroczenia poziomu 35 µg/m3 pyłów PM2.5. Bardzo często uznaje się ją za odpowiednią dla Polski, jednak my rekomendujemy korzystanie z norm amerykańskich lub europejskich, które są najbliższe standardom wyznaczonych przez Światową Organizację Zdrowia (WHO). Stawiamy na oczyszczacze powietrza, które reagują już przy przekroczeniu poziomu 12 µg/m3(średnia dla całego roku) / 20 µg/m3 (średnia dzienna).
Aby mieć świadomość, z jakimi zanieczyszczeniami spotykamy się w naszych domach, warto zdecydować się również na mierniki powietrza. Dzięki nim dokładnie wiemy, jakie stężenie niebezpiecznych pyłów dosięga nas każdego dnia i możemy szukać odpowiedniego rozwiązania do walki z nimi. Nowoczesne modele mierzą również wilgotność i temperaturę, co pozwala uzyskać wszystkie niezbędne dane na temat powietrza w mieszkaniu.
Ocena jakości powietrza przebiega w 6-stopniowej skali, która opisuje wpływ zanieczyszczeń na ludzkie zdrowie.
W Polsce ocena jakości powietrza obejmuje coroczne pomiary zanieczyszczeń 12 substancjami: dwutlenkiem siarki (SO2), dwutlenkiem azotu (NO2), tlenkiem węgla (CO), benzenem (C6H6), ozonem (O3), pyłem zawieszonym PM2.5 i PM10 oraz wszystkimi zanieczyszczeniami, które zostają oznaczone w pyle PM10 - ołowiem, arsenem, kadmem, niklem i benzo(a)pirenem. Uwzględnione zostały kryteria określone w dyrektywach Parlamentu Europejskiego i Rady z lat 2004 i 2008. Mapę prezentuje Główny Inspektorat Ochrony Środowiska (GIOŚ).
W 2017 r. Europejska Agencja Środowiska opublikowała mapę zanieczyszczeń powietrza, która wykorzystuje rygorystyczne AQI odpowiadające sugestiom ze strony WHO. Jej pojawienie się wzbudziło sporo wątpliwości. W zestawieniu z danymi prezentowanymi przez GIOŚ można było odnieść wrażenie, że jesteśmy okłamywani w sprawie jakości powietrza w Polsce. Choć nie ulega wątpliwości, że zajmujemy niechlubnie wysokie miejsce w UE pod względem występujących zanieczyszczeń, obie mapy przekazują nam prawdziwe informacje. Podane w nich dane należy jednak inaczej odczytywać.
Największe znaczenie dla naszego zdrowia ma stężenie pyłu zawieszonego PM2.5. Dane przedstawione przez EAŚ wykorzystują 24-godzinną średnią kroczącą, natomiast GIOŚ odnosi się do średniej wartości z ostatniej godziny. W ten sposób stworzono narzędzie, które pozwala nam na bieżąco pozyskiwać informacje na temat jakości powietrza. Dzięki temu wiemy, kiedy lepiej będzie pozostać w domu, by uniknąć negatywnych skutków zdrowotnych.
Skale jakości powietrza to po prostu cenna wskazówka, która pomaga nam w codziennym życiu. Mając świadomość, jak smog wpływa na zdrowie, powinniśmy się przed nim chronić. Podstawowe działanie to właśnie instalacja aplikacji mobilnej, która będzie informowała nas o stanie powietrza w naszej okolicy. AQI daje nam wiedzę, kiedy można zdecydować się na bezpieczny spacer czy trening.
