Niektórzy twierdzą, że pojawiająca się na ścianach pleśń to problem występujący wyłącznie w starych domach i kamienicach. Niestety, prawda jest taka, że coraz częściej grzyby pleśniowe pojawiają się również w nowym budownictwie. Przyczyn takiego stanu rzeczy może być wiele od skomplikowanych (np. nieodpowiednio skonstruowane systemy wentylacyjne), po zwykłe – zbyt niska cyrkulacja powietrza połączona z wysoką koncentracją pary wodnej.
Z tego artykułu dowiesz się między innymi, czym jest pleśń i jak wpływa na zdrowie. Odpowiemy na pytanie, skąd bierze się alergia na ten rodzaj grzybów oraz jak poradzić sobie z ich nadmiarem w pomieszczeniach mieszkalnych. Przedstawimy też 4 najlepsze modele oczyszczaczy powietrza na pleśń.
Grzyby strzępkowe zwane potocznie pleśnią to mikroorganizmy zbudowane z wielokomórkowych nitkowatych włókien. Ich aktywny wzrost zauważalny jest w środowisku o wysokiej wilgotności. Dzięki temu, że zarodniki grzybów pleśniowych mają duże zdolności adaptacyjne i łatwo się przemieszczają, ich występowanie w powietrzu i na różnego rodzaju materiałach jest zjawiskiem powszechnym. Pleśń występuje jednak nie tylko w atmosferze, ale także i w glebie, wodzie i materiałach organicznych.
Obserwacje grzybów strzępkowych wykazały, że optymalne warunki do ich rozwoju zależne są zarówno od wilgotności, jak i temperatury. Pleśnie najlepiej rozrastają się w miejscach o podwyższonej wilgotności, jednak jak wykazują badania, ich namnażanie może zachodzić już w przypadku nawilżenia na poziomie nieco powyżej 20%. Nie bez znaczenia dla ich wzrostu jest także temperatura. Ta najkorzystniejsza dla rozwoju grzybów pleśniowych wynosi 20-30oC. Dlatego też doskonałe warunki stwarzają im przegrody budowlane (tj. ściany) i inne elementy konstrukcyjne w pomieszczeniach mieszkalnych.
Większość grzybów strzępkowych może rozwijać się w środowisku o bardzo niskim podłożu odżywczym. Dlatego też ich rozrost jest niezwykle łatwy i szybki. W zależności od rodzaju grzyba pleśń może powstawać w różny sposób. W pomieszczeniach mieszkalnych pojawienie się grzybów strzępkowych na ścianach, w kuchni czy łazience związane jest zazwyczaj z niewłaściwą cyrkulacją powietrza i zbyt wysokim poziomem nawilżenia.
Wilgoć zawarta w powietrzu przyjmuje postać gazu, jednak gdy następuje obniżenie temperatury o co najmniej 7oC, zaczyna się ona skraplać i powierzchnie (głównie ściany) stają się wilgotne. Osadzająca się na ścianach wilgoć łączy się z krążącym w powietrzu kurzem i tłuszczem, dając znakomite warunki rozwoju dla pleśni.
Zjawisko występowania grzybów w tej postaci można zaobserwować również w źle izolowanych budynkach, w miejscach styku nieszczelnego dachu z sufitem lub ścianą czy w budynkach z ukrytymi wadami konstrukcyjnymi.
Toksyny grzybowe niezwykle często powstają również na powierzchni produktów spożywczych. Zarodniki grzybów unoszących się w powietrzu lub transportowanych przez ludzi osadzają się na jedzeniu i zaczynają kiełkować, a następnie wrastać w pożywienie. W ten niewidoczny sposób zaczynają rosnąć, by po kilku dniach uwidocznić się w postaci meszkowatego nalotu.
Najbardziej charakterystyczne czarne plamy i wykwity pojawiające się na ścianach, w okolicach okien i w łazienkach należą do gatunku grzybów z rzędu rozetkowców (Stachybotrys chartarum). Ten rodzaj pleśni jest toksyczny dla człowieka, gdyż wytwarza trucizny zwane mykotoksynami. Kontakt z nimi może być przyczyną zatruć, chorób układu oddechowego i pokarmowego, grzybic i osłabienia odporności.
Oddychanie powietrzem skażonym pleśnią różnego pochodzenia wywołuje alergie i towarzyszące im nieżyty błony śluzowej nosa. Przyspiesza i powoduje rozwój astmy oskrzelowej, a u osób z obniżoną odpornością może powodować aspergilozę płuc.
Osoby zmagające się z chorobami płuc, w tym głównie z POChP (przewlekła obturacyjna choroba płuc) są bardziej narażone na szkodliwe działanie pleśni. U osób zupełnie zdrowych długotrwała ekspozycja na kontakt z grzybami pleśniowymi może powodować takie objawy jak kaszel i duszności.
Wróćmy jednak jeszcze na chwilę do wspomnianych mykotoksyn, które uznawane są za jedne z najgroźniejszych czynników rakotwórczych. Absorbowane przez skórę, wdychane i wchłaniane przez błonę śluzową jelit mogą powodować także:
Z racji tego, że zarodniki grzybów osiągają ultramałe wielkości (potrafią być nawet tysiąc razy mniejsze niż ziarenka pyłków traw!) występują w powietrzu w ogromnej ilości. Tym samym stanowią najliczniejszą występującą w atmosferze grupę cząstek biologicznych.
Alergia na pleśń spowodowana jest nadmierną reakcją układu odpornościowego na uczulające części tych mikroorganizmów. Odpowiedź systemu immunologicznego prowadząca do produkcji przeciwciał IgE przyczynia się do klinicznej manifestacji alergii u osób nadwrażliwych.
Uczulenie na pleśń najczęściej wywoływane jest grzybami z rodzaju Alternaria i Cladosporium, choć zdarzają się alergie na zarodniki wewnątrzdomowe, czyli Penicillium czy Aspergillus.
Wśród najczęściej obserwowanych objawów nadwrażliwości na pleśń wylicza się:
Symptomy alergii na pleśń w postaci wziewnej występują przez cały rok, jednak ich nasilenie najczęściej następuje w okresie intensywnej produkcji zarodników, czyli pomiędzy późnym latem a wczesną jesienią. Ten rodzaj uczulenia potwierdzają testy alergiczne przeprowadzane z krwi.
Pleśń w domu może powodować nie tylko ryzyko groźnych powikłań zdrowotnych, ale także często niesie ze sobą straty finansowe. Mocno zajęte powierzchnie wymagają konkretnej (nie zawsze taniej) dezynfekcji, a w najgorszym wypadku remontu. Chcąc zmniejszyć ryzyko pojawienia się pleśni, należy stosować się do kilku ważnych zasad.
Jednym z najprostszych sposobów zapobiegania rozwojowi grzybów strzępkowych jest odpowiednia cyrkulacja. Częste wietrzenie powodujące mieszanie się powietrza sprawia, że poziom wilgotności w pomieszczeniu spada (wyjątkiem są deszczowe dni). Pomocny w określeniu poziomu nawilżenia może okazać się higrometr. To proste urządzenie dostępne w większości sklepów z wyposażeniem domu, wskazuje procentową wartość wilgotności. Przyjmuje się, że najlepsza dla funkcjonowania człowieka zawiera się w granicach 40-60%, przy czym należy pamiętać, że odczyty z higrometru powinny być konfrontowane z panującą w pomieszczeniu temperaturą.
Niestety nie każde pomieszczenie domowe posiada okno ułatwiające sprawną wentylację. Tak zazwyczaj jest w przypadku łazienek. Jak wówczas chronić się przed nadmiarem wilgoci? Wymiany powietrza można dokonywać wtedy przez otwarte na oścież drzwi.
Kiedy można, należy zrezygnować z suszenia prania w domu. Lepszą cyrkulację zagwarantują też dobrze oczyszczone kratki wentylacyjne. A kiedy domowe sposoby nie dają pożądanych efektów, można skorzystać z prostych pochłaniaczy wilgoci lub profesjonalnych osuszaczy powietrza. Krążące w powietrzu zarodniki grzybów pleśniowych są w stanie dezaktywować oczyszczacze powietrza wyposażone w filtry HEPA i opcję jonizacji.
Wiele osób używa zamiennie słów grzyb i pleśń i mimo że przyczyny powstania obu szkodliwych wykwitów są podobne, to istnieją pewne różnice definiujące oba zjawiska. Grzyby pleśniowe powstające z reguły na ścianach i sufitach pokrywają jedynie ich wierzchnią warstwę. Niezależnie od tego, czy zajmują tapetę, osadzają się na farbie, czy powierzchni drewnianej, nie wnikają w ich głąb.
Grzyby domowe natomiast dewastują materiały budowlane, dogłębnie wnikając w ich strukturę. Te mikroorganizmy mogą zniszczyć nawet tak trwałe struktury, jak drewno czy beton. Atakują nie tylko powierzchnie płaskie typu ściany, czy sufity, ale także elementy drewniane.
To, co jeszcze odróżnia pleśń od grzyba to zapach. Nieprzyjemnie cuchną grzyby domowe. Różny jest też ich wygląd. Pleśnią określa się plamiste skupiska w różnych kolorach – od czarnych, przez rdzawe, zielone, po cytrynowe, a grzyby tworzą watowate naroślą lub pajęczyny.
Odpowiedź na pytanie, czy każda pleśń jest toksyczna dla ludzkiego organizmu, nie jest jednoznaczna. Oczywiście, ta pojawiająca się w naszych domach i biurach zawsze jest dla nas szkodliwa, bo wdychana, wchłaniana przez skórę lub spożywana wraz z psującymi się produktami spożywczymi, może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych. Dlatego, też bardzo ważne jest, by nawet najmniejsze oznaki pleśnienia wykrywać. W przypadku pomieszczeń mieszkalnych warto reagować możliwie szybko i eliminować problem w całości, a nie tylko powierzchownie.
Mimo że pleśń sama w sobie może być dla człowieka silnie trująca, wykorzystuje się ją w niektórych dziedzinach. Jednym z najbardziej znanych przykładów stosowania grzybów w medycynie jest wykorzystywanie Penicillium. Tworzona z nich słynna Penicylina, czyli antybiotyk β-laktamowy stosowany jest w zakażeniach bakteryjnych różnego pochodzenia. Najczęściej przepisywana jest pacjentom z anginą, zapaleniem migdałków, zapaleniem płuc, kiłą i rzeżączką.
Rzadziej pleśń wykorzystywana jest w przemyśle spożywczym. Wspomniane Penicillium i jego różne szczepy wykorzystuje się do produkcji serów pleśniowych. Grzyby typu Rhizopus, Aspergillus stosuje się w południowo-wschodniej Azji w wytwórstwie żywności fermentowanej.
Niektóre gatunki grzybów strzępkowych (np. Aspergillus oryzae, Rhizopus oligosporus, Aspergillus niger) używane są w przemyśle ziemniaczanym podczas biodegradacji ścieków.
Niestety nie zawsze udaje nam się skutecznie zapobiec pojawieniu się pleśni. Co należy zrobić w takiej sytuacji, by szybko i efektywnie wyeliminować nieprzyjemny problem?
Jeśli zauważyliśmy pleśń odpowiednio wcześnie, w pierwszych fazach jej rozwoju można użyć niezbyt inwazyjnych metod domowych. Zielonkawy nalot można usunąć za pomocą octu spirytusowego. Wystarczy nałożyć jego niewielką ilość w miejscu, gdzie pojawiła się pleśń i odczekać do jej rozpuszczenia. Niektórzy rekomendują dodanie do octu niewielkiej ilości wody utlenionej.
Znakomite właściwości dezynfekujące ma także dostępna w każdym sklepie spożywczym soda oczyszczona. Wymieszana z wodą do postaci gęstej pasty i nałożona na zapleśniałe miejsca, pozwala pozbyć się nie tylko przebarwienia, ale także nieprzyjemnego zapachu.
Z naturalnych ekstraktów warto użyć też olejku z drzewa herbacianego, eukaliptusowego lub goździkowego. Wymieszane z wodą pozwalają nie tylko zdezynfekować zaatakowane przez grzyba pleśniowego miejsce, ale także wprowadzić do pomieszczenia przyjemny aromat.
Nieco mniej znanym naturalnym sposobem jest zastosowanie roztworu wody z ekstraktem z pestek cytrusów, np. grejpfruta czy cytryny. Taka mieszanka naniesiona na pleśń powinna pozostać na dezynfekowanej powierzchni aż do wyschnięcia.
Przeciwgrzybiczo, antyseptycznie i owadobójczo działa też boraks. Substancja o szerokim zastosowaniu ma wyjątkowe właściwości oczyszczające i odkażające. Stosuje się ją najczęściej tam, gdzie ocet czy soda oczyszczona nie dały rady. Do utrzymania czystości w domu najczęściej stosuje się dobrze rozpuszczalny w wodzie boraks dziesięciowodny.
Kiedy najprostsze metody nie pomagają, można użyć specjalistycznych środków pleśniobójczych. W sklepach dostępnych jest wiele rodzajów preparatów o takim przeznaczeniu. Wybierając odpowiedni specyfik, warto wiedzieć, czy mamy do czynienia z grzybem pleśniowym, czy jednak z grzybem domowym. Pierwszy typ z reguły nie wymaga metod dogłębnych, drugi niestety tak.
Niektórzy do usuwania pleśni stosują też metodę termiczną. Ta jednak wymaga posiadania specjalnej lampy lutowniczej, która pozwala na opalenie zapleśniałej ściany i przygotowanie jej w ten sposób do dalszych zabiegów ze środkami chemicznymi.
Wysoka kondensacja pary wodnej w powietrzu wytwarzana choćby podczas gotowania czy kąpieli to czynnik, z którym spotykamy się na co dzień. Połączona z wysoką temperaturą w pomieszczeniu, brakiem odpowiedniej wentylacji i nieodpowiedniej cyrkulacji, stwarza doskonałe warunki do pojawienia się i rozwoju pleśni na ścianach, sufitach i w łazienkach.
Z racji tego, że zarodniki grzybów krążą w ogromnych ilościach w powietrzu, łatwo mogą się rozmnażać i powodować szybkie pojawienie się wykwitów pleśniowych. Bardzo pomocne w likwidacji tak dużej ilości mikroorganizmów z otoczenia będą oczyszczacze powietrza. Wyposażone w odpowiednie filtry i funkcje, są w stanie usunąć z pomieszczenia niemal 100% szkodliwych substancji.
Za usuwanie najdrobniejszych toksycznych drobnoustrojów i mikroorganizmów odpowiedzialne są filtry HEPA. Drobnocząsteczkowe warstwy charakteryzują się bardzo wysoką skutecznością w redukcji ultramałych zanieczyszczeń powietrza, w tym zarodników grzybów i pleśni, ale także pyłków roślin i innych alergenów, pyłów zawieszonych, bakterii i wirusów.
Ogromnym wsparciem dla podstawowej filtracji w oczyszczaczach powietrza jest opcja jonizacji. Proces czerpiący wprost od matki natury polega na wytwarzaniu ujemnych jonów, które neutralizują dodatnie ładunki elektryczne zanieczyszczeń unoszących się w naszym otoczeniu. Tym samym, powodują ich obciążenie, a w konsekwencji opadanie na ziemię. Dzięki temu szybko i efektywnie możemy pozbyć się z otoczenia kationów (dodatnich jonów), które niekorzystnie wpływają na samopoczucie i zdrowie człowieka.
Oczyszczacze powietrza z funkcją jonizacji to dziś jedne z najskuteczniejszych mechanicznych sposobów na pozbycie się zarodników grzybów z domu lub biura. Niezwykle skuteczne w swoim działaniu pozwalają uchronić przed nadmiernym kontaktem z zarodnikami grzybów pleśniowych i tym samym zmniejszają ryzyko ich namnażania. Wybraliśmy cztery dostępne na polskim rynku modele oczyszczaczy, które znakomicie sprawdzą się w walce z pleśnią.
Winix Zero Compact to niewielki, a zarazem wydajny oczyszczacz powietrza, który sprawdzi się w pomieszczeniach o średniej wielkości. Według deklaracji producenta osiągany przez urządzenie poziom CADR równy 250 m3/h może obsłużyć powierzchnie do 50 m2, jednak my realnie proponujemy ten model do nieco mniejszych przestrzeni (ok. 30 m2).
W swojej pracy oczyszczacz wykorzystuje filtr 360o All-in-One True HEPA. Kompozyt w kształcie walca składa się z 3 warstw:
W ostatnim etapie powietrze poddawane jest pracy jonizatora. Technologia PlasmaWave generująca do pomieszczenia hydroksyle pozwala na dezaktywację unoszących się w powietrzu bakterii, wirusów, zarodników grzybów i pleśni.
Kurz, pyły i inne zanieczyszczenia mechaniczne wykrywa wbudowany inteligentny czujnik współpracujący ze wskaźnikiem jakości powietrza. Ten w 3-kolorowej skali informuje o stopniu zabrudzenia powietrza. Kolor niebieski oznacza dobrą jakość, bursztynowy – przeciętną, a czerwony złą.
Wygodne użytkowanie urządzenia zapewnią także proponowane tryby. Nocny oferuje najlepsze warunki do snu i odpoczynku, a automatyczny gwarantuje wydajną pracę bez ingerencji użytkownika.
Sprzęt jest wysoce skuteczny w walce z alergiami, więc z pewnością przyda się w zarówno w pokojach najmłodszych, jak i sypialniach dorosłych domowników. Skuteczność w redukcji czynników alergizujących potwierdza przyznany mu Certyfikat ECARF oraz rekomendacja brytyjskiej organizacji Allergy UK.
Sharp UA-HD40E-L polecany jest do nieco mniejszych przestrzeni. Sprawdza się na powierzchni 26 m2, zapewniając najlepsze warunki do nauki, pracy, odpoczynku i snu. Wyposażony w aż 4 filtry, nie tylko oczyszcza powietrze z toksyn, ale także odpowiednio je nawilża. Generując dodatnie i ujemne jony Plasmacluster, gwarantuje potrzebną do dobrego samopoczucia równowagę jonową otoczenia.
Urządzenie oczyszcza powietrze ze skutecznością co najmniej 99,97%. Tak znakomite osiągi uzyskuje dzięki pojemnym filtrom. Zamknięte w szczelnej obudowie warstwy zapewniają ulepszony przepływ powietrza z efektem Coandy.
Zastosowany tu filtr wstępny w postaci drobnej siateczki zatrzymuje kurz, sierść, włosy i większe pyły. Druga warstwa składająca się z aktywnego węgla usuwa z powietrza lotne związki organiczne i uciążliwe zapachy. HEPA w wysokiej klasie H13 zatrzymuje ultramałe, zupełnie niewidoczne gołym okiem zarodniki pleśni i grzybów, smog, bakterie, wirusy i pyłki roślin. Za odpowiedni poziom wilgotności odpowiada filtr nawilżający w postaci obrotowej maty ewaporacyjnej.
Odpowiednio oczyszczone i nawilżone powietrze zostaje poddane dodatkowo jonizacji w technologii Plasmacluster. Jak wynika z badań, opatentowana przez Sharp metoda pozwala usunąć aż 99,9% alergenów krążących w naszym otoczeniu. Co więcej, generowane przez urządzenie jony w zaledwie 30 sekund zmniejszają o blisko 91,3% liczbę występujących w pomieszczeniu koronawirusów, redukując tym samym miano zakaźne SARS-CoV-2 o ponad 90%.
Urządzenie przeciwdziała rozwojowi grzybów i pleśni dzięki funkcji Advanced Auto, która po wykryciu wilgotności powyżej 70% uruchamia najszybszy tryb pracy wentylatora i silną generację jonów.
Sprzęt oferuje trzy wygodne tryby AUTO z płynną regulacją obrotów wentylatora. Informuje o braku wody w zbiorniku i potrzebie czyszczenia filtrów. Za pomocą wskaźnika jakości powietrza określa w kolorystycznej skali stopień zanieczyszczenia w pomieszczeniu. Warunki w otoczeniu badają 3 wbudowane czujniki – pyłów, temperatury i wilgotności. Producent pozostawia możliwość ich swobodnej regulacji w 3 poziomach tj. niskim, średnim i wysokim.
Sharp UA-HG50E-L to funkcjonalny oczyszczacz w jasnoszarym kolorze. Przeznaczony do pomieszczeń silnie zanieczyszczonych, filtruje toksyczne substancje aż w 5 etapach, dając znakomity efekt w postaci zdrowego i odświeżonego powietrza. Wyposażony w wygodne tryby pracy, zapewnia komfortowe użytkowanie o każdej porze dnia i nocy.
Poza klasycznym oczyszczaniem opartym na działaniu filtrów wstępnego, HEPA H13 i węglowego, ten model od Sharpa oferuje także działanie nawilżacza (wydajność 450 ml/h) i jonizatora Plasmacluster. W ostatniej funkcji na szczególną uwagę zasługuje rewelacyjny tryb Plasmacluster Spot, który wspiera likwidację zalegających na meblach i tkaninach zapachów oraz drobnoustrojów. Generujący nawet 70 000 jonów na cm3, wyposażony w możliwość nakierunkowania nawiewu pozwala zneutralizować nawet trudne do usunięcia, przylegające do przedmiotów bakterie.
Wysokowydajną pracę urządzenia w zmiennych warunkach gwarantują wbudowane czujniki badające powietrze w zakresie występowania pyłów PM2.5, kurzu, zapachów, poziomu wilgotności i temperatury, ilości światła w pomieszczeniu oraz aktywności człowieka (czujnik ruchu). Kontrolery przekazując swoje odczyty do wskaźnika jakości powietrza, pozwalają określić jego skład i zaprezentować go użytkownikowi za pomocą przyjemnej dla oka kolorystycznej skali.
Proponowana przez producenta blokada rodzicielska chroni sprzęt przed niechcianą zmianą parametrów przez dzieci. Alarm dźwiękowy informuje o braku wody w zbiorniku, a funkcja Auto Restart zapewnia odzyskanie ustawionych parametrów oczyszczacza po nagłym odcięciu zasilania.
Sharp UA-KIL80E-W to niezwykle elegancki oczyszczacz powietrza, którego wygląd docenili najlepsi projektanci na świecie. Wyróżniony nagrodą iF DESIGN AWARD 2021 jest obecnie najlepiej ocenianym przez klientów urządzeniem filtrującym od japońskiego producenta. Nagrodzony złotym godłem Konsumencki Lider Jakości 2020 oferuje wysoką klasę wykonania. Produkt z atestem PZH gwarantuje najwyższe bezpieczeństwo użytkowania i brak negatywnego wpływu na środowisko naturalne.
Zaawansowana technologia oczyszczająca opiera się na działaniu filtrów:
Ten model od Sharp jest naprawdę cichy (21dB+) i energooszczędny (od 6,4 W), więc można go użytkować przez całą dobę bez obaw o zakłócenie snu i wysokie koszty eksploatacji. Dzięki trybowi Pollen wykrywa i neutralizuje czynniki uczulające, więc świetnie nadaje się do sypialni alergików.
Wysoko skoncentrowany strumień dobroczynnych jonów wytwarza tu niezwykle wydajny generator PCI25000, który nie tylko w ekspresowym tempie redukuje elektryczność statyczną, ale także o wiele szybciej (w porównaniu do generatora High Density 7000) dezaktywuje pleśń i wirusy. Również te przylegające do powierzchni przedmiotów. Jonizator wspomaga neutralizację mikrobów i alergenów, a także miejscowe usuwanie zapachów potu i wilgoci. W pomieszczeniu o powierzchni 41 m3 już w 20 minut daje efekt nawilżonej skóry.
Dodatkowe dwa tryby jonizujące znacznie poprawiają jakość powietrza w pomieszczeniu. Plasmacluster Ion Spot szybko i efektywnie usuwa drobnoustroje i nieprzyjemne zapachy, a Plasmacluster Ion Shower zmniejsza elektryczność statyczną i usuwa zalegający na podłodze kurz.
Wygodną obsługę umożliwia intuicyjny panel sterowania oraz przejrzysty wyświetlacz umieszczony w górnej części oczyszczacza. Warunki w pomieszczeniu w czasie rzeczywistym bada 5 dostępnych czujników – pyłów PM2.5 i kurzu, wilgotności, temperatury, zapachów i światła. Dzięki nim oczyszczacz jest w stanie wydajnie pracować w wygodnym trybie automatycznym.
